GAME MỚI CẬP NHẬT HACK MIỄN PHÍ

Phần 1: Một số câu peptit trong đề thi thử các trường năm 2016.

Nguồn : Nguyễn Công Kiệt

DEMO :

Cô cố cười. Nụ cười gượng gạo trên khuôn mặt tái nhợt. Nước mắt bất chợt trào ra. Mặn đắng. Đôi chân run run như trực quỵ xuống. Cô ngước mắt nhìn anh như chờ đợi 1 thứ gì đó.

- Là sự thật. Xin lỗi anh có người khác rồi.

Cô thật sự không tin nổi vào tai mình nữa. Người con trai ngày hôm qua còn ở bên cô. Còn đưa cô đi học đón cô về. Còn nói còn cười với cô. Ngày hôm nay lại nói có người khác. Cú shock quá lớn. Cô bàng hoàng, cô hoang mang. Kỉ niệm xưa chợt ùa về. Cô cắn chặt môi đến bật máu cố ngăn nước mắt đừng tuôn nữa. Nhưng không thể. Cái thứ chất lỏng ấy nó cứ trào ra thầm cả vào miệng cô. Mùi máu tanh xộc vào miệng. Cô đau....

Ngày kia mình hãy chia tay được không anh

Tiếng chuông điện thoại reo. Kéo cô về hiện tại
- Anh phải đi. Cô ấy đang đợi anh.

Anh nhìn vào điện thoại rồi lẳng lặng quay lưng. Bỏ mặc cô đứng đó.

Cô quay lưng về phía anh. Rồi chợt hét lên:

- Ngày kia chúng ta hãy chia tay nhé. Được không anh..

- Để làm gì hả em. Anh đã bảo quên anh đi mà. Ở bên nhau thêm nữa cũng chỉ càng thêm đau thôi

Anh quay lại nhìn cô ánh mắt lạnh lùng kèm theo chút thương hại.

- 1 ngày thôi. Em muốn được có một ngày làm người yêu anh thật sự. Anh không nhớ à. Anh ... anh chưa bao giờ hôn em mà...

Ánh mắt anh chợt xao động. Phải rồi trong 5 tháng yêu nhau anh đã bao giờ hôn cô đâu. Họ chỉ dừng lại ở những cái nắm tay những cái ôm. Thế là hết. Anh bảo khi nào được 1 năm anh sẽ hôn cô.

Anh thật kì quặc.

- Được rồi vậy anh sẽ cho em thêm 1 ngày.

- " Cảm ơn anh. Ngày mai chúng ta làm người yêu nhau nữa nhé. Em yêu anh" Cô nhìn anh, bờ môi mấp máy khẽ nói thật nhỏ rồi mỉm cười quay lưng bước đi.

- Alo, em chuẩn bị đi 10 phút nữa anh qua

- Vâng ạ

Cô cúp máy, mở tủ lấy ra bộ váy màu đen anh đã mua cho cô từ vài tháng trước. Búi mái tóc nâu lên thật cao. tô chút son hồng. Hôm nay trông cô rất dễ thương.

Có tiếng chuông cửa. Chắc là anh đến rồi

- Thằng Tuấn nó đến kìa con. Mẹ gọi với lên

- Vâng ạ. Con xuống ngay.

Cô xuống nhà chào mẹ rồi lên xe anh.

-Em muốn đi đâu

Anh hỏi. Vẫn giọng nói nhẹ nhàng ấm áp như trong kí ức của cô. Nhưng không còn cảm thấy sự yêu thương đã từng có. Luồn tay qua eo anh. Cô khẽ ôm anh thật chặt. Khóe mắt khô từ đêm qua giờ lại đẫm nước mắt. Từng giọt rơi xuống ướt 1 khoảng áo anh.

- Em khóc à

- Không ạ. E có khóc đâu mình đi công viên anh nhé!

- Ừ
.......
- Em muốn đạp vịt

- Lớn rồi 17 tuổi rồi chứ có còn trẻ con đâu

- Nhưng em muốn.

- Chịu em rồi. Ra chọn 1 con đi.

Thế là anh và cô đạp vịt lòng vòng quanh hồ. Mỏi cả chân. Anh đã vui hơn 1 tý. Cô cũng vậy. Tuy rằng thỉnh thoảng nhìn a lặng im như nghĩ về ai đó. Cô lại khẽ chạnh lòng nhưng được bên anh. Cô vui lắm.

Cả 1 buổi sáng anh bị cô kéo đi chơi đủ mọi thứ trong công viên.
Vào nhà ma cô ôm chặt lấy cánh tay anh cào cấu làm tay anh chảy cả máu.. Đi tàu siêu tốc cô ngồi bên cạnh anh tựa đầu vào ờ vai anh và... hét quên trời quên đất khiến anh k sợ mà cũng phát hoảng luôn... Rồi đi trà sữa đi ăn bánh kem. Cô tinh nghịch quệt kem lên mặt anh. Bị anh mắng cho cô chỉ lè lưỡi cười trừ. Cô như quên hết tất cả. Quên hết ngày mai. Quên mất là cô sẽ phải... xa anh...

- Anh đưa em đi biển được không?

Cô chợt hỏi.

- E thích đi sao

- Ừ anh không nhớ em đã tỏ tình với anh ở đâu à

- Ừ anh nhớ mà

Thế là họ ra biển. Anh phóng xe thật nhanh. Gió tạt vào mặt hai người. Đau rát!.Mất hai tiếng để họ ra đến biển. Nắng đã dịu dần và màu đỏ của hoàng hôn đang dần nhuốm lên mặt biển. Anh cầm tay cô kéo ra biển. Hai đôi chân chạy nhanh trên cát

- Anh ơiiiiiiiiiii!. Tặng anh này. Anh làm người yêu em nhé!

Anh quay lại nheo mắt nhìn cô. Nhìn hộp quà màu hồng gói vụng về trong tay cô. Cô nhoẻn miệng cười nhìn anh. Nụ cười trong veo như nắng mùa thu. Không có nỗi buồn. Không có lo âu. Chỉ có đôi mắt to long lanh như chứa cả bầu trời trong veo đầy nắng thu.

Giờ đây trong mắt anh. Cô bé Giang ngày nào lại xuất hiện. Cô bé lớp dưới ngây thơ mà ngốc nghếch như con nít mà anh đã từng đã từng yêu rất nhiều,

- Ừ, tôi sẽ làm người yêu của cô nhóc hậu đậu được chưa nào

Anh bật cười xoa đầu cô. Y hệt 5 tháng trước. Nhẹ nhàng và ấm áp. Dù nụ cười đã không còn chứa nhiều yêu thương như ngày ấy. Nhưng cũng làm cô bớt đau.

Cô đã từng nghĩ mình nên ích kỉ. Cứ thủ đoạn đi biết đâu kéo được anh về bên cô. Nhưng tối qua khi nhìn thấy anh và người con gái ấy trong công viên cô lại không nỡ làm. Cô ấy thật sự rất xinh đẹp. Làm sao cô nỡ cướp đi hạnh phúc của anh đây...

Anh trầm lặng nhìn về phía biển..Những lọn tóc bay xòa trong gió. Nắng chiếu trên khuôn mặt điển trai. Trong hoàng hôn anh đẹp lạ kì. Nhưng trong đôi mắt kia hằn lên những nét do dự và lo âu. Phải rồi nếu anh bỏ rơi cô gái đang ở bên anh này. Liệu cô có còn vui tươi nữa không cô có còn hồn nhiên như cô của 5 tháng trước. Hay là...

Anh sợ cô lại khóc như hôm qua. Sợ những giọt nước mắt long lanh như pha lê kia. Nhưng anh cũng sợ những giọt nước mắt ấy làm anh yêu mềm. Người con gái mà anh mới gặp mới yêu. Cũng khiến anh xao động. Anh thấy cô ấy mong manh và dễ vỡ. Anh thấy cô ấy quá hồn nhiên. Và cô ấy mang cho anh 1 cảm giác lạ, lạ hơn khi ở bên Giang. Rời bỏ cô ấy anh thật sự k thể nghĩ đến nữa....

Đôi bàn tay nhỏ bé của cô luồn qua eo anh. Một cái siết nhẹ. Cô đang ôm anh. Cái ôm đầy ấm áp nhưng run rẩy. Giống như cô đang sợ anh bị gió cuốn đi mất. Cô áp mặt vào lưng anh. Tấm lưng vẫn rộng như ngày nào nhưng nốt ngày hôm nay đã không còn là của cô. Nước mắt lại rơi ướt đầm áo anh.

- Anh hôn em 1 lần có được không?

Cô hỏi mà giọng nói nghẹn ngào.

Anh quay lại, nhìn thẳng vào cô. Vệt nước mắt trên má vẫn còn nguyên. Anh khẽ gé sát mặt và hôn cô. Hai bờ môi chạm nhau. anh thấy cánh môi cô run rẩy. Anh cảm thấy vị ngọt và cả cái mặn chát.

Nước mắt cô và anh hòa vào nhau thầm vào miệng. Nóng và mặn. Họ chỉ chạm môi nhau. Không phải nụ hôn kiểu pháp nhưng cô cảm thấy chưa bao giờ hạnh phúc như thế. Nụ hôn đầu tiên lãng mạn y như cô từng nghĩ. Có biển có nắng có gió và có anh. Khi họ rời nhau cô khẽ kiễng chân lên và hôn vào má anh. Cô mỉm cười và

- Về thôi anh. Tối nay ngủ thật ngon và nhớ nhắn tin cho em nhé. Ngày mai mìh chia tay anh nha.

Cô và anh về thành phố. Trong mắt cô mọi thứ cứ như nhòa dần đi trong hai hàng nước mắt. Nhưng cô không muốn bật ra tiếng. Cô thực sự đau lắm. Đau đến nỗi tim như bị ai cứa đứt từng mạch máu. Lồng ngực căng chặt lên như sắp nổ tung. Cô k thể nào thở nổi nữa. Nhìn anh thế này cô chỉ muốn ngày mai ngày kia rồi đến hết đời ông trời sẽ cho cô được gần bên anh.

- Chờ anh 1 chút nhé?

Câu hỏi của anh đánh tan suy nghĩ trong đầu cô. Đưa tay lên lau vội nước mắt cô gật đầu.

- Vâng ạ

Anh dừng xe trước 1 của hàng hoa. Vào và ra chỉ trong 5 phút. A tặng cô 1 bó hoa hồng trắng. Loài hoa cô thích nhất. Trong trắng và thuần khiết. Cô nhận lấy bó hoa và cười rất tươi. Đã lâu rồi anh chưa có mua quà cho cô. Coi như đây là món quà cuối chắc cũng đúng. Dù sao cũng có chút gì đó làm kỉ niệm ngày cuối ở bên anh. Hôm nay cô đã vô cùng hạnh phúc. Chẳng phải trong cuốn truyện nào đó nhân vật nữ chính có nói là " hạnh phúc hưởng thụ 1 lần là đủ rồi sao ". Cô cũng cảm thấy đủ rồi...

- Anh Tuấn....

Có ai đó gọi anh. Cô và anh cùng nhìn sang đường theo phía người gọi. Bên kia đường 1 người con gái tóc dài. Khuôn mặt thiên thần đang nhìn anh mỉm cười. Đúng là cô gái ấy rồi. Cô nhìn thấy anh khẽ cưởi mỉm, ánh mắt tràn đầy ôn nhu dướng về phái cô ấy. Trông họ thật hạnh phúc Nhìn bó hoa hồng trắng trên tay cô chợt bật cười. Bó hao này có lẽ hợp với ng con gái kia hơn

-Bíp bíp....

Bỗng từ phía sau có tiếng còi xe. Chiếc xe tải chỉ còn cách cô gái kia 5m. Cô gái đứng sững lại..

- Như, tránh xa mau....

Anh hét lên bất lực. Cô gái ấy vẫn không nhúc nhích. Đôi chân như bị chôn dưới đất. Nét mặt trắng bệch hoảng sợ. Lẽ nào cô ấy sẽ rời xa a sao. Bông hoa thủy tinh nhỏ bé này. Anh nắm chặt tay cố lao sang đường.

-Kittttttttttttttt. Rầmmmmmmmmmmm.........

Tiếng phanh xe chói lọi. Anh chết sững giữa dòng xe. Những tưởng người con gái ấy sẽ rời xa nhưng cô gái ấy đang ngã sõng xoài bên kia đường. Mà trước bánh xe tải là một thân thể khác. Cô gái quen thuộc đã từng làm người yêu anh 5 tháng. Cô đã lao ra đường mặc kệ dòng xe hối hả chỉ để cứu cô gái đã cướp đi người con trai cô yêu.

Đầu gối anh dường như sắp quỵ xuống. Anh mở to mắt nhìn cô. Anh thấy máu, những dòng máu đỏ tươi chảy ra từ thân thể bất động của cô. Màu trắng của những cánh hoa thấm đãm máu. Anh bàng hoàng chạy lại ôm cô. Khuôn mặt sợ hãi hiện rõ từng nét

- Em à em đừng đùa anh mà. Em chỉ là bị ngã thôi phải không em dậy đi mà dậy đi. Anh sẽ cho em thêm 1 ngày nữa.Ngày kia ừ ngày kia chúng mình sẽ chia tay nhé. Em dậy đi có đc không. Anh sẽ lại hôn lên môi em nhé. Sẽ không để nước mắt em rơi đâu mà. Em ngốc thế sao em lại ngốc thế hả Giang.

Anh khóc lần đầu tiên anh khóc vì cô. Nước mắt rơi cả trên khuôn mặt cô.

- Anh ....ơ...i...

Đôi mắt cô mở hờ..nhìn anh nhìn khuôn mặt đang hốt hải lo cho cô kia. Cô khẽ cười

Anh mừng rỡ. Ôm chặt cô

- Nói ...yêu.... em ...1... lần đi anh

Giọng cô thều thào. Bàn tay cô nắm bàn tay anh nhưng k còn chặt..

- Đúng rồi, anh yêu em anh yêu em nhiều lắm Giang ạ. Anh xin lỗi em anh sẽ không khiến em buồn nữa đâu. Em đừng làm sao nhé. Chúng ta đến bệnh viện được k em.

- Muộn rồi anh à. Ngày mai mình chia tay anh nhá. Anh phải thật hạnh phúc bên cô gái ấy. Em yêu anh ngốc à....

Đọc sách, tôi rất thích một câu nói của nhà văn người Úc: “Không có gì là hoàn hảo, có chăng chỉ là sự đề cao mà thôi”. Đúng, thử hỏi trong chúng ta có ai dám tự nói mình chưa mắc lỗi dù chỉ một lần không? Tôi cũng vậy, có lẽ tôi không thể quên lỗi lầm mình gây ra hôm đó, khiến người tôi yêu quý nhất – mẹ tôi, buồn lòng…

Hôm ấy, đất dát vàng ánh nắng, trời mát dịu, gió khẽ hôn lên má những người đi đường. Nhưng nó sẽ là ngày tuyệt đẹp, nếu tôi không có bài kiểm tra khoa học tệ hại đến như vậy, hậu quả của việc không chịu ôn bài. Về nhà, tôi bước nhẹ lên cầu thang mà chân nặng trĩu lại. Tôi buồn và lo vô cùng, nhất là khi gặp mẹ, người tôi nói rất chắc chắn vào tối qua: “Con học bài kỹ lắm rồi”. Mẹ đâu biết khi mẹ lên nhà ông bà, ba đi công tác, tôi chỉ ngồi vào bàn máy tính chứ nào có ngồi vào bàn học, bởi tôi đinh ninh rằng cô sẽ không kiểm tra, vì tôi được mười điểm bài trước, nào ngờ cô cho làm bài kiểm tra mười lăm phút. Chả lẽ bây giờ lại nói với mẹ: “Con chưa học bài hôm qua” sao? Không, nhất định không.

Đứng trước cửa, tôi bỗng nảy ra một ý “Mình thử nói dối mẹ xem sao”. Nghĩ như vậy, tôi mở cửa bước vào nhà. Mẹ tôi từ trong bếp chạy ra. Nhìn mẹ, tôi chào lí nhí “Con chào mẹ”. Như đoán biết được phần nào, mẹ tôi hỏi: “Có việc gì thế con”? Tôi đưa mẹ bài kiểm tra, nói ra vẻ ấm ức: Con bị đau tay, không tập trung làm bài được nên viết không kịp”… Mẹ tôi nhìn, tôi cố tránh hướng khác. Bỗng mẹ thở dài! “Con thay quần áo rồi tắm rửa đi!”.

Tôi “dạ” khẽ rồi đi nhanh vào phòng tắm và nghĩ thầm: “Ổn rồi, mọi việc thế là xong”. Tôi tưởng chuyện như thế là kết thúc, nhưng tôi đã lầm. Sau ngày hôm đó, mẹ tôi cứ như người mất hồn, có lúc mẹ rửa bát chưa sạch, lại còn quên cắm nồi cơm điện. Thậm chí mẹ còn quên tắt đèn điện, điều mà lúc nào mẹ cũng nhắc tôi. Mẹ tôi ít cười và nói chuyện hơn. Đêm đêm, mẹ cứ trở mình không ngủ được. Bỗng dưng, tôi cảm thấy như mẹ đã biết tôi nói dối. Tôi hối hận khi nói dối mẹ. Nhưng tôi vẫn chưa đủ can đảm để xin lỗi mẹ. Hay nói cách khác, tôi vẫn chưa thừa nhận lỗi lầm của mình. Sáng một hôm, tôi dậy rất sớm, sớm đến nỗi ở ngoài cửa sổ sương đêm vẫn đang chảy “róc rách” trên kẽ lá. Nhìn mẹ, mẹ vẫn đang ngủ say. Nhưng tôi đoán là mẹ mới chỉ ngủ được mà thôi. Tôi nghĩ: Quyển “Truyện về con người” chưa đọc, mình đọc thử xem”. Nghĩ vậy, tôi lấy cuốn sách đó và giở trang đầu ra đọc. Phải chăng ông trời đã giúp tôi lấy cuốn sách đó để đọc câu chuyện “lỗi lầm” chăng ! “…

Khi Thượng đế tạo ra con người, Ngài đã gắn cho họ hai cái túi vô hình, một túi chứa lỗi lầm của mọi người đeo trước ngực, còn cái túi kia đeo ở sau lưng chứa lỗi lầm của mình, nên con người thường không nhìn thấy lỗi của mình”. Tôi suy ngẫm: “Mình không thấy lỗi lầm của mình sao?”. Tôi nghĩ rất lâu, bất chợt mẹ tôi mở mắt, đi xuống giường. Nhìn mẹ, tự nhiên tôi đi đến một quyết định: Đợi mẹ vào phòng tắm, rồi lấy một mảnh giấy nắn nót đề vài chữ. Mẹ tôi bước ra, tôi để mảnh giấy trên bàn rồi chạy ù vào phòng tắm. Tôi đánh răng rửa mặt xong, đi ra và… chuẩn bị ăn bữa sáng ngon lành do mẹ làm. Và thật lạ, mảnh giấy ghi chữ: “Con xin lỗi mẹ” đã biến đâu mất, thay vào đó là một chiếc khăn thơm tình mẹ và cốc nước cam. Tôi cười, nụ cười mãn nguyện vì mẹ đã chấp nhận lời xin lỗi của tôi.

Đến bây giờ đã ba năm trôi qua, mảnh giấy đó vẫn nằm yên trong tủ đồ của mẹ. Tôi yêu mẹ vô cùng, và tự nhủ sẽ không bao giờ để mẹ buồn nữa. Tôi cũng rút ra được bài học quý báu: Khi bạn biết xin lỗi bố mẹ, bạn sẽ có nhiều hơn một thứ bạn vẫn đang có, đó là tình thương.

“Từ thuở sinh ra tình mẫu tử trao con ấm áp tựa nắng chiều”.

I – Gợi dẫn

1. Thể loại

Cáo là thể văn có nguồn gốc từ Trung Quốc xưa. Cáo được chuyên dùng để vua công bố việc lớn với muôn dân. Nguyễn Trãi dùng hai chữ đại cáo vốn là tên gọi một bài cáo cổ xưa nhất của Trung Quốc để thay lời Lê Lợi công bố cuộc bình Ngô thắng lợi với thiên hạ.

Cáo thường hay dùng văn biền ngẫu. Văn biền ngẫu còn gọi là “biền văn”, “biền lệ văn” hoặc “văn tứ lục” (biền là ngựa đi sóng đôi ; ngẫu là đôi, cặp). Văn biền ngẫu có năm đặc điểm :

– Ngôn ngữ đối ngẫu : các vế đối nhau theo bằng trắc, từ loại ;

– Kiểu câu chỉnh tề, câu 4 chữ đối với câu 4 chữ, câu 6 chữ đối với câu 6 chữ hoặc câu 4/4 và câu 6/6 đối nhau ;

– Có vần điệu, bằng trắc hài hoà ;

– Sử dụng điển cố ;

– Sử dụng từ ngữ bóng bẩy có tính phô trương.

Trong bài Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi còn có loại câu 5 chữ, 7 chữ, 10 chữ, 14 chữ rất đa dạng.

2. Tác giả

Nguyễn Trãi (1380 – 1442) hiệu là ức Trai, quê gốc làng Chi Ngại (Chí Linh, Hải Dương), sau dời đến Nhị Khê (Thường Tín, Hà Tây). Cha ông là Nguyễn ứng Long, một học trò nghèo, đỗ Thái học sinh đời Trần. Mẹ là Trần Thị Thái – con quan Tư đồ Trần Nguyên Đán. Nguyễn Trãi là vị anh hùng toàn đức, toàn tài nhưng cũng là người chịu nỗi oan thảm khốc hiếm có trong lịch sử. Hết mình phục vụ và giúp đỡ nhà Lê từ khi Lê Lợi khởi nghiệp ở Lam Sơn đến khi triều đình thịnh vượng nhưng ông lại bị chính triều đình ấy tru di cả ba họ.

Năm 1427, giặc Minh sang xâm lược nước ta. Nhiều quan đại thần (trong đó có Nguyễn Phi Khanh) bị chúng bắt đưa sang Trung Quốc. Nguyễn Trãi là con của Nguyễn Phi Khanh, muốn đi theo cha để phụng dưỡng. Nghe lời cha khuyên nhủ, Nguyễn Trãi đã ở lại, gia nhập nghĩa quân Lam Sơn để đền nợ nước, trả thù nhà.

Trong đoàn quân của Lê Lợi, Nguyễn Trãi trở thành một vị quân sư kiệt xuất. Ông còn dùng ngòi bút của mình để lung lạc ý chí chiến đấu của kẻ thù. Những bức thư của ông trong Quân trung từ mệnh tập từng khiến cho Vương Thông cùng đám quân sĩ của hắn mất tinh thần để rồi cuối cùng phải quy hàng, chấm dứt mười năm đô hộ nước ta.

Khi đất nước thái bình thì Nguyễn Trãi lại gặp hoạ. Với bản tính trung thực, thẳng thắn, ông bị bọn quan lại nịnh thần ghen ghét. Nhân cái chết của Lê Thái Tông, chúng đã ghép ông vào tội giết vua khiến ông phải chịu cái chết rất thảm khốc vào năm 1442. Hơn hai mươi năm sau (1464), vua Lê Thánh Tông mới giải oan cho ông.

Những tác phẩm văn chương của Nguyễn Trãi còn lại với chúng ta ngày nay rất phong phú : ức Trai thi tập, Quốc âm thi tập, Quân trung từ mệnh tập,… đặc biệt là Bình Ngô đại cáo – một áng thiên cổ hùng văn, bản Tuyên ngôn độc lập thứ hai của nước ta (sau bài Nam quốc sơn hà).

3. Bố cục

Bài cáo gồm năm đoạn :

– Đoạn 1 (từ Từng nghe đến Chứng cớ còn ghi) : Nêu luận đề chính nghĩa.

– Đoạn 2 (từ Vừa rồi đến …thần nhân chịu được ?) : Tố cáo tội ác của giặc.

– Đoạn 3 (từ Ta đây đến …lấy ít địch nhiều.) : Lãnh tụ và nghĩa quân trong buổi đầu dấy nghiệp.

– Đoạn 4 (từ Trọn hay đến …chưa thấy xưa nay) : Quá trình kháng chiến đi đến thắng lợi.

– Đoạn 5 (phần còn lại) : Tuyên bố hoà bình, khẳng định ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.

4. Cách đọc

Nhìn chung, giọng đọc toàn bài thể hiện giai điệu mạnh mẽ, hùng hồn của bản “Tuyên ngôn độc lập”, thể hiện tư tưởng nhân nghĩa cao cả, tinh thần yêu nước nồng nàn, lòng căm thù giặc sâu sắc của dân tộc. Đặc biệt chú ý sự đăng đối giữa các câu văn biền ngẫu thể hiện khí thế chiến thắng của quân ta và sự thất bại thảm hại của giặc Minh.

II – Kiến thức cơ bản

Có thể nói : Bình Ngô đại cáo là bản Tuyên ngôn độc lập lần thứ hai của dân tộc ta sau Nam quốc sơn hà. Nhưng nó là bản Tuyên ngôn độc lập hùng tráng nhất thời kì trung đại. Nguyễn Trãi viết Bình ngô đại cáo vào giữa lúc niềm vui của cá nhân hoà chung niềm vui lớn của dân tộc. Vì thế mà tác phẩm oai hùng đậm chất sử ca. Tác phẩm Bình Ngô đại cáo có thể được chia thành 4 mạch :

1. Niềm tự hào tự tôn dân tộc

Nguyễn Trãi mở đầu bài cáo bằng một nguyên lí chính nghĩa được các dân tộc thời kì trung đại mặc nhiên thừa nhận :

                                Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân

                                Quân điếu phạt trước lo trừ bạo

Nhân nghĩa là mối quan hệ giữa con người với con người được xây dựng trên cơ sở của tình thương yêu và đạo lí làm người. “Nhân nghĩa” với Nguyễn Trãi là “yêu dân” và “trừ bạo”. Có xuất xứ từ một quan niệm của Nho gia, song đến Việt Nam, Nguyễn Trãi đã biến nó thành một khái niệm đậm tính dân tộc.

Sau khi nêu nguyên lí “nhân nghĩa”, Nguyễn Trãi viết những câu văn thật hào hùng, sang sảng, chất chứa lòng tự hào, tự tôn dân tộc. Đoạn văn nêu ra hàng loạt những chân lí khách quan về sự tồn tại độc lập của một lãnh thổ, một quốc gia. Đó là một đất nước được xây dựng lên từ lịch sử dân tộc có một nền văn hoá lâu đời :

                                Như nước Đại Việt ta từ trước,

                                Vốn xưng nền văn hiến đã lâu.

                                Núi sông bờ cõi đã chia,

                                Phong tục Bắc Nam cũng khác.

Tất cả đều mặc nhiên “vốn có” : từ núi sông vốn đã phân định rạch ròi đến “phong tục Bắc Nam cũng khác”. Rõ ràng ta có đủ chủ quyền đất nước bởi từ cương vực lãnh thổ, phong tục tập quán đến nền văn hoá, rồi lịch sử, rồi chế độ ta đều độc lập đứng trên một cái thế đối vững vàng cùng với nền văn minh phương Bắc. So với Nam quốc sơn hà thì Bình Ngô đại cáo thực sự là một bước tiến dài của Nguyễn Trãi trong việc hoàn chỉnh khái niệm về quốc gia, về dân tộc. Không có minh chứng nào thuyết phục hơn cho nguyên lí nhân nghĩa bằng chính “chứng cứ còn ghi” trong lịch sử. Sự thất bại của Triệu Tiết, Toa Đô, ô Mã làm tiêu vong những thế lực phi nghĩa. Cũng đồng thời khẳng định chiến thắng luôn đứng về những người đấu tranh cho chính nghĩa. Cách lập luận của Nguyễn Trãi thật hoàn thiện và cũng đầy sắc sảo.

2. Lòng căm thù lũ giặc bất lương, tàn bạo

Cũng như đoạn văn trên, đoạn kể tội quân thù cũng ngắn nhưng sắc sảo. Một bản cáo trạng đanh thép được viết lên từ một lòng căm thù sục sôi.

Đoạn văn mở đầu, tác giả chỉ rõ :

                                Nhân họ Hồ chính sự phiền hà,

                                Để trong nước lòng dân oán hận.

                                Quân cuồng Minh thừa cơ gây hoạ,

Nguyễn Trãi đã vạch trần âm mưu xâm lược của giặc. Lợi dụng việc Hồ Quý Li cướp ngôi nhà Trần, giặc Minh đã “thừa cơ gây hoạ”. Núp dưới bóng cờ “phù Trần diệt Hồ”, giặc đã giả nhân giả nghĩa để thực hiện bài “mượn gió bẻ măng”.

Âm mưu xâm lược của quân giặc gian xảo bao nhiêu thì chính sách cai trị của chúng càng thâm độc bấy nhiêu. Vẫn là những chính sách cũ nhưng thâm độc hơn nhiều : chúng không chỉ bóc lột vơ vét hết mọi sản vật, sức người, sức của của dân ta mà chúng còn huỷ hoại cả môi trường sống (tàn hại giống côn trùng cây cỏ) và tàn sát con người không biết ghê tay. Hai câu :

                                Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn,        

                                Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ.

như được viết ra bằng máu và nước mắt của người anh hùng suốt đời một lòng vì dân vì nước.

Vơ vét sản vật, tiêu diệt con người, tội ác của giặc không giấy bút nào tả xiết :

                                Độc ác thay, trúc Nam Sơn không ghi hết tội,

                                Dơ bẩn thay, nước Đông Hải không rửa sạch mùi.

Nguyễn Trãi chọn cái vô cùng (trúc Nam Sơn, nước Đông Hải) để nói đến tội ác của một loài quỷ dữ (thằng há miệng, đứa nhe răng).

Hai câu cuối kết án vô cùng đanh thép :

                                Lẽ nào trời đất dung tha,

                                Ai bảo thần nhân chịu được ?

Tội ác của giặc Minh đã vượt qua cái giới hạn của lẽ trời. Hành động nhơ bẩn của chúng khiến cả thần và người đều không thể tha thứ.

Đứng trên lập trường nhân nghĩa, đoạn văn là máu, là nước mắt, thể hiện sự căm hận sục sôi của Nguyễn Trãi đối với kẻ thù.

3. Âm điệu hào hùng của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn và tinh thần quyết chiến, quyết thắng của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống quân Minh

Tác giả tái hiện hình tượng người anh hùng Lê Lợi và cuộc khởi nghĩa Lam Sơn từ những ngày đầu gian khó :

Ta đây :

Núi Lam Sơn dấy nghĩa,

Chốn hoang dã nương mình

Nhưng cái lớn ở Lê Lợi chính là lòng căm thù giặc sâu sắc. Từ đó mà cái chí của người anh hùng là “tấm lòng cứu nước” như con thuyền lúc nào cũng “đăm đăm muốn tiến về Đông”. Cái chí khí ấy lại được rèn đúc qua những tháng ngày “quên ăn vì giận” để rồi ngay cả trong cơn mộng mị vẫn băn khoăn một nỗi niềm cứu nước. Hình ảnh Lê Lợi vì thế mà đã trở thành biểu tượng tập trung của lòng yêu nước, căm thù giặc “thề không cùng sống”.

Viết về Lê Lợi, Nguyễn Trãi chú trọng gợi lại những ngày tháng mà vị chủ tướng phải “nếm mật nằm gai”, “đau lòng nhức óc, chốc đà mười mấy năm trời”. Trong cảm nhận của người đọc, người chủ tướng Lam Sơn vừa vĩ đại lại vừa rất đời thường, gần gũi, tàng ẩn đằng sau sự miêu tả là một triết lí nhân sinh sâu sắc : mỗi người dân đều có thể hoá những anh hùng.

Đã có người dựng cờ khởi nghĩa nhưng những ngày đầu, nghĩa quân còn phải đối diện với biết bao gian khổ : thiếu nhân tài, thiếu binh lính, thiếu quân lương. Nhưng khi “tấm lòng cứu nước” trở thành lời giục gọi thì đội quân “manh lệ chi đồ” mà “phụ tử chi binh” đã “gắng chí khắc phục gian nan” để đến được những thắng lợi cuối cùng. Có lẽ trong việc dùng binh xưa, Lê Lợi là người nhìn ra sớm nhất và cũng đồng thời đánh giá cao nhất vai trò, sức mạnh của những người dân ở tầng lớp đáy cùng (những người manh lệ).

Đoạn văn như bản trường ca hào hùng về khí thế quyết chiến, quyết thắng của nghĩa quân. Một lần nữa, Nguyễn Trãi nhắc lại để khắc sâu nguyên lí nhân nghĩa :

                                Đem đại nghĩa để thắng hung tàn,

                                Lấy chí nhân để thay cường bạo.

Lời văn dịch chưa thật sát ý. Trong nguyên bản, Nguyễn Trãi đề : “Dĩ chí nhân nhi dịch cường bạo”. Dưới ngọn cờ đại nghĩa, đội quân của nhà Lê lấy cái chí nhân để làm cho cường bạo phải đổi thay về bản chất chứ không phải cuộc khởi nghĩa chỉ làm một việc giản đơn (lấy chí nhân mà thay vào cường bạo). Câu văn trong nguyên tác thật sâu xa. Cái ác phải bị đổi thay và cái thiện, cái chính nghĩa phải làm cho cái ác phải đổi thay tận gốc.

Đoạn văn được viết sau nguyên lí nhân nghĩa là một đoạn hả hê, sảng khoái. Tiết tấu, âm điệu câu văn dồn dập, ồn ào như tiếng thác. Sự thay đổi đột ngột đó phù hợp với cái khí thế của quân ta đang lên như gió bão. Đoạn văn gợi hình dung toàn cảnh về những ngày tháng cả dân tộc sống trong không khí của sử thi. Những chiến thắng của nghĩa quân liên tiếp như “sấm vang chớp giật”, như “trúc chẻ tro bay”… Theo đó thì sự thất bại của quân thù là tất yếu : “máu chảy thành sông tanh trôi vạn dặm”, “thây chất đầy nội ; nhơ để ngàn năm”. Hàng loạt những động từ mạnh kết hợp với nhạc điệu dồn dập, nhịp văn gấp gáp, hối hả gợi đầy đủ cái khí thế ào ào như vũ bão. Chính nghĩa lướt qua gian tà để cuốn phăng ra bể tất cả những tàn bạo, nhuốc nhơ.

Những mốc thời gian :

Ngày mười tám…

Ngày hai mươi…

Ngày hăm lăm…

Ngày hăm tám…

những cái “danh” không thể giấu nổi sự hèn nhát và nhục nhã : Trần Trí, Sơn Thọ, Lí An, Phương Chính, Vương Thông, Mã Anh… Tất cả làm nên một khung cảnh chiến trường tuy hỗn độn nhưng thế chủ động hoàn toàn đã thuộc về phe chính nghĩa. Quân giặc nhốn nháo, hãi hùng, mỗi tên mỗi vẻ vô cùng thảm hại. Nhưng nhân dân ta vốn ưa hoà bình, không thích cảnh binh đao :

                    Họ đã tham sống sợ chết, mà hoà hiếu thực lòng ;

                    Ta lấy toàn quân là hơn, để nhân dân nghỉ sức.

Quân giặc đã “tham sống sợ chết”, ta cũng chẳng cạn tình. Quan điểm “dĩ chí nhân nhi dịch cường bạo” của Nguyễn Trãi chính được biểu hiện ở đây. Hành động nhân ái của ta càng tô thêm cái chính nghĩa và lòng nhân đạo sáng ngời của dân tộc Việt.

4. Cảm hứng về ngày độc lập và cảm hứng về tương lai của đất nước

Kết thúc bài cáo, Nguyễn Trãi trịnh trọng, vui mừng thay mặt Lê Lợi tuyên bố với nhân dân cả nước thắng lợi vừa qua. Từ đây dân tộc bước vào một thời đại mới. Độc lập, tự do và sự yên bình lại trở về trên mỗi miền quê. Đoạn văn dựa vào những quy luật tất yếu của tự nhiên mà khái quát thành những điều tất yếu trong xã hội. Xã hội phải đối diện với “những sự đổi thay” nhưng cũng như càn khôn “bĩ rồi lại thái”, như nhật nguyệt “hối rồi lại minh”. Và dường như cũng chỉ có như vậy ta mới thấu hết được cái ý nghĩa của hình ảnh đất nước trong gian lao, và mới hiểu thế nào là “muôn thuở nền thái bình vững chắc”. Đất nước đã thanh bình, hình ảnh đất nước trong tương lai vững vàng và tươi sáng : “Bốn phương biển cả thanh bình, ban chiếu duy tân khắp chốn”.

Một áng “thiên cổ hùng văn” kết hợp hài hoà cái tinh tuý cá nhân và thời đại. Bằng một bút lực tuyệt vời, Nguyễn Trãi đã tự bất tử hoá tác phẩm của mình, biến nó thành một tác phẩm “vô tiền khoáng hậu” – mãi mãi là bài ca giáo dục truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam.

III – Liên hệ

1. Cáo là hình thức văn chính luận, nên phải phản ánh được nội dung chính trị quy định một cách chặt chẽ, nhưng bài đại cáo này lại được Nguyễn Trãi viết theo thể tứ lục biến cách với đặc tính gợi tả qua nhiều hình tượng sinh động, và âm thanh phong phú, khiến cho bài văn có đoạn trầm hùng của khí thế xung trận, lại có đoạn lắng đọng trong niềm xúc cảm của tâm can… Nếu nói rằng tư tưởng chủ đạo của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn là tư tưởng “đánh vào lòng người” (tư tưởng “tâm công”), thì nghệ thuật bài đại cáo này cũng đạt đến trình độ “đi vào lòng người”, đi vào tình cảm cao quý nhất của con người đất Việt, tình cảm yêu nhân nghĩa, yêu hoà bình qua sắc thái của ngôn từ. Đúng như Võ Khâm Lân, một nhân sĩ ở thế kỉ XVII, đã nhận xét, bài đại cáo này quả là “một áng thiên cổ hùng văn” (một bài văn có lời sắc bén vốn có xưa nay), nó là sự kết tinh của bút pháp anh hùng ca với bút pháp trữ tình, là sự nhuần nhuyễn giữa yếu tố chính trị với yếu tố nghệ thuật.

Tất nhiên, trong áng hùng văn này, chúng ta cũng phải loại trừ một vài chi tiết mà ngày nay, có thể coi là chưa thích đáng, do hạn chế của thế giới quan tác giả thời bấy giờ, thí dụ, tác giả đã theo Lê Văn Hưu trong Đại Việt sử kí xếp triều đại Triệu Đà vào triều đại khai sáng của dân tộc ta, hay ở phần cuối, khi nêu ra nguyên nhân thắng lợi, tác giả đã cho rằng : “Âu cũng nhờ trời đất tổ tông khôn thiêng ngầm giúp đỡ mới được như vậy !”. Nếu cho rằng đó là một cách phát biểu để đề cao truyền thống yêu nước từ tổ tiên ta chuyển tới thì chắc hẳn cũng được, nhưng nếu nói là có một yếu tố thần kì có tính chất siêu hình quyết định sự thành công trọng đại này, thì hoàn toàn không đúng ; yếu tố thần kì đó thật ra chỉ là sức mạnh tổng hợp vật chất và tinh thần của quân dân thời khởi nghĩa Lam Sơn, là sức mạnh tổng hợp của cuộc chiến tranh nhân dân trong khuôn khổ thời khởi nghĩa Lam Sơn, dưới sự lãnh đạo tài tình của Lê Lợi và bộ tổng tham mưu, trong đó có nhà thao lược xuất sắc Nguyễn Trãi.

Tuy nhiên, một vài tì vết nhỏ bé đó không làm mờ được ánh hào quang toả ra tự áng văn gần như “toàn bích” này…

 (Bùi Văn Nguyên, Giảng văn, tập 1, Sđd)

2. Đại cáo bình Ngô từ bao đời được coi như một áng “thiên cổ hùng văn” nói lên khí phách anh hùng và tâm hồn cao đẹp của cả dân tộc Việt Nam.

Đại cáo bình Ngô được thể hiện qua ngọn bút thiên tài của Nguyễn Trãi, trở thành sản phẩm tinh thần đẹp nhất của thời đại ông. Có thể nói Đại cáo bình Ngô là tác phẩm tập thể của toàn thể nhân dân ta dưới sự chỉ đạo tuyệt vời của lãnh tụ Lê Lợi. Nói như thế không có nghĩa là làm giảm giá trị của Nguyễn Trãi trong Đại cáo bình Ngô mà chính là đặt ông vào vị trí cao nhất trong lịch sử văn học Việt Nam.

Nhà thơ chân chính của dân tộc không bao giờ chỉ là một con người ấp ủ và thổ lộ những tâm tư thầm kín của riêng mình. Nhà thơ chân chính phải là người ngày đêm sống với những lo âu, hoài bão và ý chí của dân tộc, để từ đó kết tinh lại trong tâm hồn và tác phẩm của mình những gì đẹp nhất, lớn nhất, sâu nhất của dân tộc. Nguyễn Trãi là nhà thơ như thế và chính ông là người đã nêu cao truyền thống ấy của những nhà thơ chân chính ở Việt Nam.

Đại cáo bình Ngô là một tác phẩm vừa văn học vừa khoa học. Nó phân tích ta là ai, địch là ai, vì sao ta kiên cường chiến đấu, vì sao dân tộc ta luôn luôn chiến thắng và muôn đời bất diệt.

Đại cáo bình Ngô là tấm gương soi của đất nước Việt Nam, của con người Việt Nam. Nó là bản anh hùng ca về ý nghĩ, thái độ và việc làm của toàn thể nhân dân ta suốt đời này qua đời khác. Nó là tiếng vọng của ngàn xưa cho đến mai sau, mãi mãi nói lên rằng chúng ta, những người Việt Nam, chúng ta đã sống như thế, đang sống như thế và sẽ sống như thế.

Đại cáo bình Ngô chính là bản tuyên ngôn về lẽ sống của chúng ta.

 (Vũ Khiêu, Trên đường tìm hiểu sự nghiệp thơ văn Nguyễn Trãi,

                                                                     NXB Văn học, 1980)